اینکه چرا به “ گوجه فرنگی” پسوند فرنگ اطلاق شده است، برمی‌گردد به داستانی جالب از زمانی که این نوع از صیفی‌جات برای اولین بار مورد توجه مردم قرار گرفت. اما جالب است بدانید که نکته‌ای که درباره تاریخچه گوجه فرنگی عجیب است، این است که گوجه فرنگی قبلا به عنوان یک ماده سمی شناخته می‌شده است! در این مطلب از تاندوری مگ به بررسی تاریخچه گوجه فرنگی در ایران و همچنین در خارج از ایران می‌پردازیم.

بله! ابتدا گوجه فرنگی در خارج از ایران شناخته شد که بعدها به داخل ایراه راه پیدا کرد. اما از کدام کشور فرنگی؟!

این صیفی گرد و قرمز رنگ آیا از ابتدا قرمز بوده است؟ آیا اصلا از ابتدا کارکردی مانند کارکرد امروزه را داشته است؟

مردم به آن چه می‌گفتند؟

تاریخچه گوجه فرنگی در جهان

اطلاعات دقیق و جزئی از سرگذشت اولیه گوجه فرنگی در دست نداریم امّا ریشه اصلی آن را “رشته کوه آند” در آمریکای جنوبی و احتمالا کشورهای پرو و اکوادور می‌دانند. به نظر می‌رسد این محصول قبل از کلمبیا، در مکزیک اهلی شده است. بنابراین از زمان‌های دور در آمریکای جنوبی وجود داشته است.

در جریان استعمارات قرن 16 و حضور اسپانیایی‌ها در آمریکای جنوبی، با گوجه آشنا می‌شوند و اسپانیایی‌ها گوجه را به اروپا معرفی کردند. اسپانیایی‌ها و ایتالیایی‌ها اولین اروپاییانی بودند که از گوجه به عنوان غذا استفاده کردند. در فرانسه و شمال اروپا، از گوجه به عنوان گیاه زینتی استفاده می‌کردند امّا پس از مدتی با احتیاط شروع به استفاده خوراکی از آن کردند؛ چون بعضی معتقد بودند که این گیاه، جزو گیاهان سمی است و نباید به مصرف خوراکی برسد. (البته ریشه و برگ گیاه سمی است)

جان جرالد پزشک انگلیسی کسی بود که بعد از پژوهش‌های خودش روی این گیاه، اعلام کرد که گیاه سمی است و نباید مصرف خوراکی داشته باشد. به همین دلیل هم تا مدت‌ها در انگلیس و آمریکای شمالی، از گوجه به عنوان ماده خوراکی استفاده نمی‌کردند

همیشه یک بخش جالب از حضور محصولات جدید در یک فرهنگ، اسمی است که برای آن انتخاب می‌کنند. گاهی ملت‌ها سعی می‌کنند بر اساس واژه‌های موجود، اسمی ترکیبی انتخاب کنند و گاهی یک واژه جدید خلق می‌کنند. حالا ببینیم درباره گوجه چه تصمیمی گرفتند؟

نام گوجه در زبان انگلیسی Tomato، از واژه آزتکی tomatl گرفته شده است. امّا در ایتالیایی به گوجه pomodoro می‌گویند که به معنی “سیب طلایی” است این نام باعث شده تصورها به این سمت برود که در ابتدا گوجه‌های موجود در اروپا، زرد بودند. در فرانسه هم در ابتدا به آن سیب عشق (pomme d’amour) می‌گفتند. در بعضی زبان‌ها هم به دلیل اینکه گوجه از خانواده بادمجانیان است، نام آن ارتباطی با بادمجان دارد.

امّا امروزه می‌بینیم که در بیشتر زبان‌ها، بر اساس همان ریشه اصلی‌اش که tomatal بوده، نامیده می‌شود. حتّی بعد از اینکه وارد ایران می‌شود، نام اصلی خودش را دارد. در بعضی زبان‌های محلی، آن نام هنوز باقی مانده و می‌بینید که تلفظی شبیه tomato دارد.

تاریخچه گوجه فرنگی در جهان

تاریخچه گوجه فرنگی در ایران

مسیر سفر گوجه را تا اروپا دنبال کردیم، امّا چطور پایش به سمت آسیا و ایران باز شد؟ گفته شده این گیاه، از طریق اروپاییان به سمت ترکیه و ارمنستان آمد. همچنین می‌دانیم در دوره قاجار، مسیر سفر شاهزادگان به اروپا باز شده بود. در نتیجه این ارتباطات، گوجه به ایران هم راه پیدا کرد. با این تفاسیر، شاید حضور گوجه در ایران، دو قرن هم قدمت ندارد زیرا در دوره ناصرالدین شاه قاجار وارد ایران شد.

گفته شده اولین کسی که گوجه را در مزرعه‌اش پرورش داد، خانواده معیری بود که مزرعه‌شان نزدیکی فرودگاه مهرآباد امروزی بود. البته در بعضی منابع هم از باغ فردوس به عنوان اولین بوته‌زار گوجه ایران یاد کرده‌اند.

در ایران هم ترس از مسمومیت وجود داشت و با شک و تردید مصرف آن را شروع کردند. امّا کم کم شروع کردند به ترکیبش با غذاهای دیگر ایرانی.

گفته شده در ابتدا آن را بادمجان ارمنی می‌نامیدند چون از ارمنستان وارد شده بود، امّا بعد که دیدند از اروپا آمده، آن را گوجه فرنگی نامیدند. در حالی که خبر نداشتند گوجه در اروپا هم مهاجر است و خاستگاه اصلی‌اش آمریکای جنوبی است!

تاریخچه گوجه فرنگی؛ خواص گوجه فرنگی برای بدن انسان

گوجه فرنگی جز آن دسته از صیفی‌جات است که برای بدن انسان بسیار پر خاصیت است. برای اغلب بیماری‌ها می‌توانید خاصیت درمانی و پیشگیرانه داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود حتما در رژیم غذایی خود از گوجه فرنگی استفاده کنید.

در این قسمت برخی از مهمترین خواص گوجه‌فرنگی را با هم بررسی می‌کنیم.

• منبع غنی از آنتی‌اکسیدان

  تاریخچه گوجه فرنگی نشان می‌دهد این ماده خوراکی از قدیم دارای خواص زیادی بوده است که افراد با وجود این ذهنیت که ممکن است سمی باشد، اما برای رساندن منفعت به بدن خود، با احتیاط از آن استفاده می‌کردند. گوجه فرنگی حاوی مقدار زیادی از لیکوپن است. لیکوپن یک پلی فنول یا ترکیب گیاهی است که با یک نوع پیشگیری از سرطان پروستات ارتباط دارد. همچنین لیکوپن آنتی‌اکسیدان است که در دفع رادیکال‌های آزادکننده سرطان بسیار مؤثر است.

  حتما شما هم بارها شنیده‌ اید که گوجه فرنگی برای جلوگیری از سرطان پروستات بسیار اهمیت دارد. درواقع این ماده موجود در گوجه‌فرنگی (لیکوپن) به صورت کلی در برابر سرطان از افراد به حد خوبی محافظت می‌کند. سرطان پروستات، دهانه رحم،سرطان سینه، سرطان دهان و .. از جمله بیماری‌هایی هستند که گوجه‌فرنگی می‌تواند در پیشگیر از ابتلا به آن بسیار موثر باشد.

• موثر در بهبود و افزایش بینایی
  

  برخی از مطالعات نشان داده است که افرادی که از گوجه‌فرنگی در رژیم غذایی خود به خوبی و به میزان کافی استفاده می‌کنند در دوران پیری و میانسالی کمتر در معرض ابتلا به بیماری‌های مرتبط با بینایی هستند.

• کمک به سلامت قلب و عروق خونی

  پتاسیم موجود در گوجه فرنگی، مانند یک وزودیلاتور عمل می‌کند به این معنی که از ایجاد فشار در عروق خونی و قلب جلوگیری می‌کند. این عمل به بهبود عملکرد قلب و جلوگیری از فشار خون کمک کرده و به همین وسیله عملکرد بهتری را برای قلب رقم می‌زند.

• جلوگیری از بروز عفونت‌های ادراری

گوجه فرنگی به این دلیل که دارای آب فراوانی است مانند یک دیورتیک عمل می‌کند و باعث بهبود عملکرد مجاری ادراری شده و از سرطان مثانه جلوگیری می‌کند.

“با کمک به دفع بیشتر و بهتر ادرار، سموم بدن را خارج می‌کند.”

خواص گوجه فرنگی

اکنون که با تریخچه گوجه فرنگی آشنا شدید و خواص آن را تا حدی می‌دانید، بهتر است این را هم بدانید که خوشبختانه گوجه‌فرنگی در بسیاری از غذاهایی که به صورت روزانه توسط انسا‌ن‌ها مصرف می‌شود، وجود دارد اما گاهی اوقات نیز بهتر است گوجه‌فرنگی را علاوه بر خام، به صورت کبابی و یا پخته نیز استفاده کنید. گفته شده است که گوجه‌فرنگی کبابی، منبع خوبی از ویتامین سی محسوب می‌شود.

سایر مطالب پیشنهادی مجله تاندوری:

تاریخچه شب یلدا چیست؟ خوردنی‌های جذاب شب یلدا